Angst, burn-out, depressie?
Herken de overeenkomsten, verschillen en ontdek wat je zelf kunt doen.

Depressie, angst of burnout? Wat speelt er nou écht?

Heb je weleens zo’n dag waarop je ’s ochtends wakker wordt en denkt: “Pff, moet ik hier nu alweer doorheen?” Misschien voelt je lijf zwaar, alsof je door drijfzand loopt, en spookt er van alles in je hoofd. Je vraagt je af of je sombere stemming iets te maken heeft met depressie, of dat die constante piekersessies eerder bij angst horen. En wat als je je nog uitgeputter voelt dan al je vrienden die ook wel eens klagen over hun baan? Zou dat misschien een burnout zijn? Als psycholoog merk ik dat millennials en Gen Z’ers dit soort vragen geregeld stellen. Ze lezen hier en daar wat online, herkennen zich in een paar symptomen, maar weten vervolgens niet hoe ze verder moeten.

Laat me eens eerlijk zijn: die labels—depressie, angst of burnout—kunnen je houvast geven, maar ook flink verwarren. Soms lijkt alles op elkaar; je voelt je moe, lusteloos, prikkelbaar en niet bepaald in topvorm. Je vraagt je af: zit ik in een depressie, ben ik chronisch angstig, of heb ik ’m gewoon helemaal zitten door werkstress? Nou, misschien wel een beetje van alles. Maar tegelijkertijd is het héél belangrijk om te begrijpen waarin ze verschillen. Dat is vergelijkbaar met je telefoon: als-ie niet oplaadt, kan het liggen aan de batterij, de oplader, of misschien de stekkerdoos. In alle gevallen laadt-ie niet, maar de oplossing is verschillend.

In deze blog wil ik de kenmerken en mogelijke oorzaken van depressie, angst en burnout bespreken. Niet te formeel, niet te zwaar, maar wel eerlijk en met een vleugje relativerende humor. Ook wil ik je een aantal handvatten geven voor wanneer je het gevoel hebt dat iets echt niet lekker loopt. En geloof me, je bent absoluut niet de enige die hiermee worstelt.

Hoe voelt depressie (en wat maakt het zo anders?)

Stel je voor dat je een programma hebt waar je normaal gesproken heel enthousiast over bent—misschien je favoriete Netflix-serie of een fijne sportles. Maar ineens kun je er geen greintje motivatie meer voor opbrengen. Je ligt liever in bed en zelfs het idee om te gaan douchen voelt als een berg beklimmen. Depressie staat bekend om die overweldigende somberheid, verlies van plezier in activiteiten en een gevoel van leegte. Het kan samengaan met gedachten over waardeloosheid of schuld, en ja, soms ook de angst dat het nooit meer goedkomt.

Kun je dan niet gewoon “een slechte dag” hebben? Absoluut wel. Iedereen heeft baaldagen. Maar bij een depressie duren deze gevoelens wekenlang—soms wel maanden. Je merkt het aan je slaap (te veel of te weinig), je energie (tot nul gereduceerd) en je concentratie (constant aan het dwalen). Sommigen ervaren ook fysieke klachten, zoals onverklaarbare pijntjes en een verandering in eetlust. Het kan dus een grillige mix zijn van emoties en lichamelijke gewaarwordingen.

Heel vaak denken mensen dat een depressie simpelweg betekent dat je je verdrietig voelt. Maar het kan ook een soort vlakheid zijn. Je voelt niets. Je vrienden vragen of je zin hebt in een leuk uitje, en je knikt misschien ja, maar ergens mis je dat sprankje enthousiasme. Het is alsof de kleur van het leven wat is uitgewassen. Overigens kun je nog steeds momenten van lachen hebben—misschien word je even opgevrolijkt door een grappige meme—maar de onderliggende somberheid blijft terugkeren.

Het vervelende is dat het niet altijd zichtbaar is voor de buitenwereld. Mensen zeggen soms: “Maar je ziet er toch goed uit?” of “Je gaat toch gewoon naar je werk?” Ja, dat kán, maar het gevecht is intern. En dat maakt depressie ook zo slopend: je lijkt ‘functioneel’, maar je loopt op je tandvlees.

Over angstige gedachten en piekeren tot je erbij neervalt

Vervolgens is er angst. Ofwel, het kleine monstertje in je hoofd dat constant vragen stelt als “Wat als ik faal?” of “Wat als mensen mij raar vinden?” Angst kan zich uiten in paniekaanvallen, voortdurende onrust, hyperventilatie, piekergedrag en slaapproblemen. Het is als een inwendig alarmsysteem dat op tilt slaat, zelfs wanneer er geen direct gevaar is.

We kennen allemaal wel een beetje angst—de spanning voor een tentamen, een presentatie of zelfs een date. Maar wanneer angst je dagelijks functioneren gaat beheersen, wordt het problematisch. Misschien blijf je ’s nachts lang wakker liggen omdat je niet kunt stoppen met denken aan alles wat mis kan gaan. Of je slaat sociale evenementen af omdat de gedachte alleen al je hartslag omhoog jaagt.

Interessant is dat angst en depressie vaak hand in hand gaan. Je voelt je somber en ziet de toekomst zwaarmoedig in, terwijl je je ook nog eens zorgen maakt dat alles alleen maar erger wordt. Een soort dubbele last, waardoor zelfs simpele dingen als naar de supermarkt gaan ineens een obstakel lijken. Alsof je hersenen in een overdrive staan: je wil wél, maar je lichaam en geest zijn permanent in “voorzichtig-modus.”

Wat helpt soms bij angst? Mensen zoeken afleiding in hun telefoon, scrollen eindeloos door TikTok of Instagram, of kijken series achter elkaar. Dat kan tijdelijk fijn zijn, maar lost het echte probleem niet op. Je vergeet even je zorgen, maar ze liggen onder de oppervlakte te sudderen. Daar ben ik ook heel eerlijk in: we willen allemaal een quick fix, maar vaak is een combinatie van therapie, zelfreflectie en – heel cliché – een gezondere levensstijl nodig om echt beweging te zien.

Burnout: als je systeem compleet overbelast is

Eerlijk gezegd is burnout soms het buzzwoord bij jonge generaties. We zijn allemaal druk, of doen alsof we druk zijn. We willen succes op ons werk, een actief sociaal leven, een opgeruimd huis, en liefst er ook nog top uitzien. Klinkt het bekend als ik zeg dat je soms gewoon géén stopknop hebt?

Bij burnout ben je niet zomaar moe; je bent letterlijk op. Je reserves lijken uitgeput. Hoewel burnout vaak werkgerelateerd is, kan het evengoed te maken hebben met alle ballen die je hooghoudt in je leven: familieverplichtingen, studie, financiën, sociale contacten—noem maar op. Je lichaam en geest trekken aan de noodrem, met klachten als extreme vermoeidheid, concentratieproblemen, prikkelbaarheid en soms ook fysieke pijntjes zoals hoofdpijn of rugklachten.

Een verschil met depressie is dat je bij burnout vaak wél weer zin krijgt in dingen als je eenmaal een tijdje weg bent van je werkomgeving. Tijdens een vakantie of een periode van rust kun je merken dat je levenslust wat terugkomt. Maar bij een ernstige burnout kan zelfs een paar weken relaxen niet voldoende zijn. Je energie-levels zijn zo laag dat het veel meer nodig heeft dan alleen even ontspannen.

Mensen met burnout kunnen zich ook angstig voelen, of depressief, juist omdat ze hun situatie uitzichtloos vinden. Dus ook hier is er overlap. Het grote verschil? Burnout verwijst vaak expliciet naar de gevolgen van langdurige overbelasting. Het is alsof de stroom uitvalt na maanden—of jaren—te veel wattage te hebben gebruikt in je ‘mentale huishouding.’

“Ben ik nou depressief of gewoon moe?” – De overlap en verschillen

Het is misschien best verwarrend om deze drie te onderscheiden. Laten we er even wat orde in brengen. Depressie draait vaak om een stemmingsprobleem—je voelt je structureel somber en pessimistisch. Angst gaat over een continu gevoel van dreiging—je bent bang dat er iets misgaat of dat er iets vreselijks kan gebeuren. Burnout heeft vooral te maken met totale uitputting, veelal door langdurige stress, vooral gerelateerd aan werk of andere verplichtingen.

Klinkt dat afgekaderd? In de praktijk vloeien deze drie soms in elkaar over. Je kunt een depressie hebben waar angstklachten bij horen. Of een burnout hebben en hierdoor somber of angstig worden. Het is dus niet altijd zwart-wit. Maar het benoemen kan wél helpen om te begrijpen waar je precies mee te maken hebt, zodat je gerichter kunt zoeken naar hulp. Je gaat tenslotte niet naar de huisarts als je alleen maar een beetje vermoeid bent na een avondje stappen, toch? Je voelt zelf vaak wel wanneer het dieper zit dan “een off day.”

Waarom millennials en Gen Z?

Nu vraag je je misschien af: “Waarom hebben juist millennials en Gen Z zo vaak last van depressie, angst en burnout?” Er wordt veel geschreven over prestatiedruk, sociale media en de overvloed aan mogelijkheden. We zien continu mensen om ons heen (of in onze feed) die alles lijken te hebben: een droombaan, een strak interieur, lachende vriendengroepen en exotische reizen. Dat kan behoorlijk intimiderend zijn, zeker als je zelf worstelt met simpelweg uit bed komen.

Daarnaast groeien we op met het idee dat we alles kunnen worden, maar het “alles kunnen” kan evengoed verlammend werken. Je wilt geen kansen missen, dus je zegt overal ja op. En voor je het weet is je agenda propvol, je stressniveau torenhoog en je eigen welzijn ergens op de achtergrond.

Het kan trouwens helpen om te beseffen dat je niet de enige bent. Het is eigenlijk best normaal dat je eens een dip hebt, een angstige periode kent, of even helemaal op bent. Maar blijven hangen in “het hoort er allemaal bij” is ook niet verstandig. Soms heb je net dat steuntje nodig, al is het maar om te verifiëren of het toch niet iets ernstigers is.

Instandhoudende factoren: wat houdt je klachten gaande?

Naast de vraag wat je klachten uitlokt, is het net zo belangrijk om te kijken naar de gewoontes of patronen die de klachten in stand houden. Je kunt namelijk een periode van stress of verdriet doormaken, maar als bepaalde gedragspatronen of denkbeelden blijven voortduren, wordt herstel lastiger. Enkele voorbeelden:

• Vermijding
  Heb je ooit gemerkt dat je lastige gesprekken, sociale situaties of zelfs kleine verantwoordelijkheden liever voor je uitschuift? Misschien mijd je bepaalde plekken, omdat je bang bent voor een confrontatie of angstige gevoelens. Door dit te doen, gun je jezelf geen kans om te ervaren dat het soms best meevalt—en blijf je in de veronderstelling dat alles te groot en te eng is. Zo blijft de angst of somberheid intact en wordt de drempel om actie te ondernemen alleen maar hoger.
• Doorgaan
  Het omgekeerde kan ook: je blijft maar rennen, werken en ‘aan’ staan, omdat je denkt dat je het wel moet volhouden. Misschien negeer je signalen van uitputting (“Nog even doorbijten!”) of heb je het gevoel dat stilstaan geen optie is. Maar als je niet op tijd rust neemt en ruimte maakt om de onderliggende stress of somberheid aan te pakken, blijf je in een overlevingsmodus hangen. Je systeem krijgt geen kans om te herstellen, waardoor klachten kunnen verergeren of chronisch worden.
• Passiviteit en piekeren
  Soms raak je zo somber of angstig dat je nergens meer toe komt. Je laat de boel de boel en ploft thuis op de bank, omdat je simpelweg niet weet waar je de energie vandaan moet halen. Dat is begrijpelijk, maar het risico is dat je in een vicieuze cirkel belandt: hoe minder je doet, hoe minder je gelooft dat je iets kúnt doen, en hoe dieper je in je neerslachtige of angstige gevoelens blijft hangen. Uiteindelijk voel je je dan nóg lustelozer, en komt het herstel niet op gang.
  

Deze drie pijlers—vermijding, passiviteit en steeds maar doorgaan—kun je zien als de grote boosdoeners die psychische klachten in stand houden. Zodra je ze herkent, kun je gaan experimenteren met stapjes in een andere richting. Misschien eens wél dat ene gesprek voeren, wél iets praktisch oppakken of juist wél op tijd gas terugnemen. Op die manier doorbreek je het patroon en geef je jezelf de kans om langzaam maar zeker te herstellen.

Wanneer zoek je hulp? Signalen om op te letten

• Je functioneert niet meer zoals voorheen: Op je werk maak je fouten die je normaal niet maakte. Of op school haal je onvoldoendes, terwijl je voorheen redelijk makkelijk meedraaide.
• Je sociale contacten gaan erop achteruit: Je zegt afspraken af omdat je de energie niet hebt, of je bent er met je hoofd niet bij. Je vrienden geven aan dat ze zich zorgen maken.
• Slapen is een ramp: Of je kunt niet in slaap komen door piekeren, of je bent juist niet uit bed te branden. In beide gevallen voel je je niet uitgerust.
• Je merkt fysieke verschijnselen: Hartkloppingen, benauwdheid, buikpijn, hoofdpijn, chronische vermoeidheid—vaak is er geen medische verklaring voor.
• Je voelt een flinke drempel om dagelijkse handelingen te doen: Even boodschappen halen, koken, de was doen—alles kost te veel energie of roept weerstand op.
  
  

Herkenbaar? Dat betekent niet automatisch dat je in een zware depressie zit of een burnout hebt, maar het is een duidelijk seintje: er speelt iets waar je niet al te licht over moet denken.

Hulp zoeken: het hoeft niet groot of meeslepend te zijn

Het idee om “in therapie te gaan” klinkt voor veel mensen nog steeds als een groots besluit. Alsof je echt compleet in de knoop moet zitten. Maar weet je wat? Je kunt ook terecht bij een psycholoog als je gewoon eens wilt praten over waarom je niet lekker in je vel zit. Het is niet zo dat je eerst door een crisis moet gaan. Juist als je er vroeg bij bent, kun je erger voorkomen.

Praten met een professional kan net zoiets zijn als je laptop wegbrengen als hij te heet wordt. Je wilt niet wachten tot de boel vastloopt; je wilt dat er iemand even checkt wat er misgaat. Zo werkt het ook met je hoofd.

Wat kun je zelf doen? 

• Beweeg meer: Sport of gewoon wandelen. Klinkt cliché, maar beweging is zó belangrijk voor je welzijn. Probeer minstens drie keer per week een halfuurtje in de buitenlucht te zijn. De frisse lucht en het ritme van lopen brengen vaak rust in je hoofd.
  
  
• Eet regelmatig en gezond: Tuurlijk mag je best genieten van comfortfood, maar een beetje regelmaat in je voeding kan wonderen doen voor je energieniveau en stemming.
  
  
• Slaap is heilig: Probeer een vast slaappatroon. Heb je moeite om in slaap te vallen? Kijk eens naar apps die je kunnen helpen met ademhalingsoefeningen. En leg je telefoon minstens een halfuur voordat je gaat slapen weg.
  
  
• Praat erover: Met een vriend(in), familielid of huisgenoot. Deel wat je voelt, wat je denkt. Soms lucht het al op om te horen dat iemand anders jouw situatie herkent.
  
  
• Mindfulness of meditatie: Een beetje zweverig? Misschien. Maar het kan helpen je bewust te worden van je eigen gedachtestroom. Zo kun je afstand nemen van piekergedachten en leer je ze beter te herkennen zonder erin verstrikt te raken.
  
  
• Leer nee zeggen: Als je het gevoel hebt dat je agenda uitpuilt, sta jezelf toe dingen te laten. Zeg eens nee tegen een feest, vraag om hulp, schrap onnodige taken. Het is oké om af en toe pas op de plaats te maken.
  
  

Ik besef dat dit geen magische toverformule is. Maar het zijn wel haalbare stappen die je zelf kunt zetten. Mochten ze niet genoeg helpen, of blijven de klachten intens aanhouden, kijk dan eens rond voor professionele steun.

Even over therapie: wat kun je verwachten?

Sommige mensen denken dat therapie betekent dat je liggend op een bank je hele jeugd moet uitspitten. Dat kán, maar lang niet altijd. Tegenwoordig bestaan er kortdurende therapievormen die heel praktisch van aard zijn, bijvoorbeeld  ACT (Acceptance and Commitment Therapy), waarbij je leert je gevoelens te erkennen in plaats van ze steeds weg te duwen, en vervolgens bewust te kiezen voor gedrag dat bij jouw waarden past. Het kan verrassend verhelderend zijn om te ontdekken hoe je eigen gedachten je soms in de weg zitten—en hoe je dat patroon kunt doorbreken.

In mijn eigen praktijk, Unhooked, zie ik vooral millennials en Gen Z’ers die niet altijd oneindig willen graven in het verleden, maar wél behoefte hebben aan inzicht en praktische tools. En ja, soms komen we toch uit op een stukje verleden, maar we proberen dit in te zetten als bagage die je kunt leren dragen, in plaats van als een molensteen om je nek.

Het pad naar herstel: stap voor stap

Niemand herstelt van depressie, angst of burnout van de ene op de andere dag. Het is doorgaans een proces van vallen en opstaan. De ene week voel je je iets beter, en dan ineens heb je weer een terugval. Dat is normaal. Geef jezelf de ruimte om te groeien. Vergelijk het met spieren opbouwen: je gaat ook niet eenmalig naar de sportschool om daarna de rest van je leven fit te zijn. Het kost herhaling, inspanning en toewijding.

• Stel realistische doelen: Verwacht niet dat je binnen twee weken helemaal hersteld bent. Vier kleine overwinningen, zoals op tijd opstaan, je mail bijwerken, of een wandeling maken in je lunchpauze.
• Wees mild voor jezelf: Als je een terugval hebt, is dat geen teken dat alles mislukt. Het hoort bij het proces. Zeg tegen jezelf: “Oké, vandaag is het niet gelukt zoals ik wilde. Maar morgen kan het anders zijn.”
• Houd een dagboek of app bij: Schrijf op hoe je je voelt, wat goed ging, wat lastig was. Dat kan helpen om patronen te zien en om kleine verbeteringen te merken die je misschien vergeet als je er niet op let.
• Bouw sociale steun op: Zoek naar mensen bij wie je je fijn voelt. Of dat nou een familielid, vriend(in) of collega is. Soms is één betrouwbare persoon genoeg om je dag door te komen.
  
  

Is dat allemaal makkelijk? Nee, zeker niet. Maar geloof me, het is een stuk haalbaarder als je stap voor stap werkt, in plaats van te wachten tot de problemen misschien wel magisch oplossen (spoiler: dat gebeurt zelden).

Eerlijk is eerlijk, zoek hulp als je merkt dat het nodig is

Mocht je dit lezen en denken: “Ja, ik herken me in te veel van wat er staat,” dan is dat best heftig. Maar het kan ook een uitnodiging zijn tot verandering. Vaak denk je: “Ik red het wel zelf.” Totdat je beseft dat je al maanden aan het worstelen bent. Mag ik je een advies geven? Wacht niet te lang. Een eerste gesprek met een psycholoog—of dat nou bij Unhooked is of ergens anders—kan al verhelderend werken. Je hoeft heus niet meteen in een lang traject. Soms zijn een paar gesprekken al voldoende om weer wat licht te zien.

Dat betekent niet dat iedereen in therapie móét, maar als je voelt dat je vastloopt, is het helemaal niet vreemd om professionele hulp te zoeken. Je gaat toch ook naar een tandarts als je kiespijn hebt?

Slotgedachte: het leven is geen perfect plaatje

De vraag is niet of je ooit te maken krijgt met psychische klachten, maar eerder hoe je ermee omgaat als ze zich aandienen. Of het nu depressie, angst of burnout is, je bent niet alleen. Er zijn manieren om ermee te dealen, er is hulp, er is hoop. En soms begint die hoop met iets eenvoudigs: erkennen dat je niet lekker gaat en dat je er wat aan wilt doen.

Heb je vragen of wil je sparren over je eigen situatie? Dan kun je altijd aankloppen bij professionals. Bij mijn praktijk Unhooked in Utrecht ben je welkom—ook met je twijfels en onzekerheden. Iedereen verdient het om zich weer wat lichter te voelen.

Verder lezen?

De anatomie van geluk

Emoties durven voelen

Uitgelicht: burn-out