Waar filosofie en psychologie bij elkaar komen in een rationele spiritualiteit.
Nondualisme: Een frisse blik op wie je werkelijk bent
Stel je voor: Je bent altijd druk in de weer om anderen te helpen, zelfs als je er zelf bijna aan onderdoor gaat. Of je bent de perfectionist die alles tot in de puntjes wil regelen, maar daardoor nooit rust vindt in je hoofd. Misschien ben je iemand die voortdurend analyseert, elk gevoel ontleedt en rationaliseert, of juist het type dat zich verliest in feestjes, social media en elke vorm van afleiding—alleen maar om een bepaalde leegte te ontvluchten. Voelt een van deze scenarios bekend? Dan ben je niet de enige. Veel millennials en Gen Z’ers hebben hetzelfde onderliggende knagende gevoel: “Er ontbreekt iets. Ik wil meer vervulling en minder stress.”
Nondualisme biedt een eeuwenoude kijk op waar dat gevoel vandaan komt, waarom we zo zoeken en hoe we daar op een verrassend eenvoudige manier uit kunnen stappen. Klinkt misschien zweverig, maar nondualisme is eigenlijk ontzettend nuchter. Het is een benadering die je laat zien dat rust, vreugde en verbondenheid al veel dichterbij zijn dan je denkt—zonder dat je iets hoeft toe te voegen of weg te halen. Laat me je meenemen in deze unieke kijk, gebaseerd op vragen die ik vaak hoor.
Misschien heb je weleens van Advaita Vedanta gehoord (uit de hindoeïstische traditie) of van Dzogchen (uit het Tibetaans boeddhisme). Nondualisme is de rode draad die door deze stromingen heen loopt. Ook in het Taoïsme, in sommige mystieke stromingen binnen de islam (Sufisme) en zelfs in de christelijke mystiek duikt dezelfde essentie op. Als je alle religieuze vormpjes en rituelen wegstreept, blijft er iets universeels over: het inzicht dat geluk er al is van binnen en dat je je diepste kern bewustzijn is. Een kern die je met alles en iedereen deelt.
Hierin schuilt een onverwachte bevrijding: als je van nature en van binnenuit al oké bent, dan is er ook geen voortdurende worsteling nodig om je goed te voelen. Je bént al heel, omdat je altijd al die rustige, stille ruimte van bewustzijn bent waar alles in verschijnt.
Nondualisme kan spiritueel klinken, maar het is minstens zo experimenteel als elke andere vorm van onderzoek. Feitelijk werk je met een hypothese: “Ik ben van nature gelukkig” en die test je, maar dan in je eigen directe ervaring. Je hoeft niets klakkeloos te geloven—sterker nog, de uitnodiging is om zelf na te gaan wat waar is. Net als in de wetenschap durf je oude overtuigingen los te laten als de feiten anders uitwijzen.
Misschien klinkt het te abstract. Ik hoor vaak: “Maar we hebben toch hersenscans, bewijs voor neurotransmitters en allerlei vormen van therapie? Wat kan zo’n oude filosofie dan toevoegen?” Verrassend veel, zo blijkt, want hoewel de moderne psychologie en psychiatrie onmisbare inzichten bieden, is het structureel verminderen van psychisch lijden wereldwijd nog steeds een worsteling. Er verschijnen telkens nieuwe behandelmethodes, maar de onderliggende cijfers over depressies, angststoornissen en burn-outs blijven zorgwekkend hoog. Dat kan erop wijzen dat we iets fundamenteels over het hoofd zien.
Traditioneel spreekt men in het Sanskriet van Sat-Chit-Ananda, wat je zou kunnen vertalen als “bestaan, bewustzijn, gelukzaligheid.” Het verwijst naar de realiteit van wie je ten diepste bent, en naar de ultieme aard van alles. Niet als iets zwevends, maar als de pure ruimte van gewaarzijn waarin iedere ervaring verschijnt.
Die drie-eenheid toont aan dat wie je daadwerkelijk bent al compleet is. Je ware aard, bewustzijn, is onveranderlijk, altijd aanwezig en van nature vredig.
Een belangrijk sleutelwoord is gewaarzijn. Hier gaat het echter niet over een bijzondere staat waarin je urenlang mediteert of zweeft op een yogamat. Het gaat over het simpele feit dat je nú bewust bent. De ruimte waarin deze woorden verschijnen, dát is gewaarzijn.
Gewaarzijn is zo normaal dat we het vaak over het hoofd zien. Vergelijk het met het puntje van je neus: het is er altijd, maar je staart er zelden bewust naar.
Zeg hallo en plan direct een eerste kennismaking.
Je zou denken dat moderne psychologie precies zicht heeft op wie we zijn en hoe we lijden kunnen verminderen. Toch zien we dat veel therapievormen streven naar het fixen van je gedachten, emoties en gedrag of je houding hiertoe. Dat kan nuttig zijn. Cognitieve gedragstherapie helpt je bijvoorbeeld om minder zwart-wit te denken en om anders te reageren op triggers. Mindfulness kan je leren pauzeren voordat je meegaat in een stressreactie.
Maar er ligt ook een risico op eindeloos zelfanalyseren. Soms raak je verstrikt in nóg meer denken over jezelf, waardoor de geest juist onrustiger wordt. Dan wordt “jezelf verbeteren” een extra klus: heb ik nu weer een verkeerde gedachte? Had ik die emotie misschien anders moeten verwerken? En voor je het weet, zit je in een mentale knoop die nog benauwder voelt.
Nondualisme draait het om: in plaats van aan je inhoud (je gedachten, gevoelens, gedrag) te sleutelen, richt je de aandacht op dat wat eraan voorafgaat—het bewustzijn zelf. Zodra je beseft dat dit bewustzijn van nature kalm en open is, valt veel onrust als vanzelf weg.
Volgens nondualisme komt veel lijden voort uit het over het hoofd zien van je ware aard. Stel je voor dat je voortdurend denkt dat je een golvende zee bent, met elke hoge golf of stormende branding als je identiteit. Dat is vermoeiend. Maar als je ontdekt dat je in werkelijkheid het water bent, maakt het niet meer uit hoe de golven gaan. Je bént immers niet de golven, je bént het water.
Zo werkt het ook met gedachten en emoties: als je er volledig mee samensmelt, lijk je op te gaan in de storm. Maar als je beseft dat je het stille gewaarzijn bent waar die storm in verschijnt, hoef je er niet meer zo door meegesleept te worden.
“Ik heb zo’n druk hoofd, ik kan nooit stilzitten,” hoor ik soms. In nondualisme gaat het niet om dat hoofd helemaal leegmaken, maar om te zien dat je de ruimte bént waarin al die gedachten komen en gaan. Je hoeft ze niet te controleren of te veranderen; je laat ze simpelweg verschijnen en verdwijnen in dat stille gewaarzijn dat je altijd bent.
Als dit zo eenvoudig en universeel is, waarom leren we het dan niet op school of in de reguliere psychologie? Een deel van het antwoord is dat nondualisme vaak bedolven is geraakt onder religieuze rituelen, mystieke verhalen en cultuurgebonden gebruiken. In het Westen hebben we het “spirituele” lang bestempeld als zweverig, terwijl we op wetenschap en ratio vertrouwden.
Nu zie je langzaam een nieuwe beweging ontstaan, ook binnen de wetenschap. Grote denkers zoals Einstein en Bohr merkten op dat bewustzijn een bepalende rol speelt in onze beleving van de werkelijkheid. Het paradigma dat alles slechts materie en mechanica zou zijn, botst op grenzen. Er groeit belangstelling voor een visie (zoals analytisch idealisme) die bewustzijn als fundament beschouwt, in plaats van als bijproduct van hersenactiviteit.
Voor je eigen leven is dat best relevant: als je serieus verkent dat bewustzijn, en niet de inhoud (gedachten, gevoelens, situaties), de sleutel is tot geluk, ga je misschien heel anders om met tegenslagen, perfectionisme of angst. Je merkt dat er een soort onverstoorbare kalmte in je zit, ook al stormt het om je heen.
1. Is dit niet alleen interessant voor mensen met serieuze spirituele interesse?
Helemaal niet. Het is juist toegankelijk voor iedereen die minder psychische ballast wil ervaren. Het is geen religie waar je “in” moet geloven. Je onderzoekt je eigen beleving, zonder dogma’s.
2. Moet ik dan urenlang mediteren of yogahoudingen doen?
Dat kan gerust als je het prettig vindt, maar nondualisme vraagt vooral een heroriëntatie op wat er al is. Je mag gewoon blijven leven zoals je nu doet. Met sommige eenvoudige, directe oefeningen kun je op elk moment herkennen: “Oh, er hoeft helemaal niks veranderd of gefixt te worden om me oké te voelen'.
3. Wat als ik een heftige depressie of angststoornis heb?
Nondualisme kan helpen, maar soms is eerst stabiliteit en veiligheid nodig voordat je ruimte hebt om diep naar bewustzijn te kijken. Toch merk ik in de praktijk dat dit geen harde voorwaarde is. Zelfs ten midden van angst en somberheid is gewaarzijn aanwezig. Het is immers waar je angst en somberheid mee opmerkt.
4. Is er bewijs dat dit werkt?
Er zijn steeds meer studies die laten zien dat meditatie of contemplatieve praktijken, die verwant zijn aan nonduaal inzicht, psychisch lijden kunnen verminderen. Bovendien is de ultieme “proef op de som” je eigen ervaring. Het vraagt wel een nieuwsgierige houding en bereidheid om op een andere manier te kijken.
5. Is dit niet té simpel?
Juist de eenvoud is bedrieglijk. We zijn gewend veel dingen ingewikkeld te maken. De gedachte “het kan niet zo makkelijk zijn” is zelf weer een verschijnsel in jouw bewustzijn. Nondualisme nodigt uit om voorbij die gedachte te kijken.
Een van de meest directe manieren om met nondualisme te spelen, is via een paar simpele vragen. Ga er eens rustig voor zitten, maar je kunt het ook doen terwijl je in de trein zit of in het park wandelt. Zet even je telefoon op stil of kijk niet te veel om je heen, zodat je niet voortdurend wordt afgeleid.
Misschien merk je een subtiel besef van iets dat altijd aanwezig is. Niet als een emotie of gedachte, maar als een open stilte waar al die ervaringen doorheen gaan. Dat is het gewaarzijn waar nondualisme over praat.
In mijn praktijk, Unhooked, merkte ik dat veel mensen vastlopen in mentale patronen: uitputting door pleasen en zelfopoffering, onrust door perfectionisme, of sociale angst door het gevoel nooit genoeg te zijn. Terwijl ik allerlei perspectieven op psychisch lijden onderzocht, stuitte ik Boeddhisme en later op nondualisme. Het duurde heel wat jaren (en nuttelozen boeken) om te herkennen hoe eenvoudig de strekking is én hoe je het kunt ervaren. Hoe meer ik grondig in dook, hoe meer bleek het een nuchtere kijk die helemaal niet botst met westerse wetenschap of psychologische technieken.
Ik ben nondualisme gaan toepassen in gesprekken, oefeningen en metaforen. Wat er gebeurt, is dat mensen ontdekken dat ze eigenlijk niet fix- of aanstuurbaar hoeven te zijn—ze zijn al helemáál oké in de kern. Alle pogingen om te verbeteren of te vluchten blijken verstrikkende strategieën te zijn, die misschien tijdelijk werken, maar nooit de essentie raken. Nondualisme voelt daarentegen als een shortcut, omdat je direct naar de basis van bewustzijn kijkt en ziet dat die al vrij is.
Natuurlijk is het voor sommigen spannend om los te laten dat er “iets mis met hen” zou zijn. We zijn zo gewend om te zoeken naar oplossingen buiten onszelf, dat de simpele boodschap “Je bent al heel” onwennig kan voelen. Maar wanneer dat inzicht zakt, is het alsof je weer adem krijgt.
Nondualisme is geen nieuwe hype. Het bestaat al duizenden jaren en heeft door verschillende culturen heen weerklank gevonden. Soms raakte het echter bedolven onder religieuze vormen. Nu lijkt er een moderne behoefte te ontstaan aan een wetenschappelijke spiritualiteit—iets dat beide werelden in evenwicht brengt.
De verhalen over bewustzijn als grond van alles, ooit uitgelegd in Vedanta en boeddhisme, blijken verrassend dicht aan te sluiten bij hedendaagse kwantumfysische debatten en filosofische vraagstukken. De vraag blijft of dit de richting is waarin we als mensheid verder trekken, of dat we andere paden zullen nemen. Hoe dan ook toont de populariteit van meditatie, mindfulness en spirituele interesse onder millennials en Gen Z’ers dat een nieuwe generatie zoekt naar iets beyond het materialistisch, competitieve denken.
Nondualisme is geen trucje of wondermiddel, maar een diepgaande verschuiving in hoe je jezelf en de wereld ziet. In essentie zegt het: je bent al heel, omdat je het stille bewustzijn zelf bent. Je hoeft niet te vechten met je gedachten, verlangens of onzekerheden—ze mogen er zijn. Ze komen en gaan, maar raken niet de kern van wie je bent.
Zeker in een tijd waarin veel mensen worstelen met stress, burn-out en depressie, kan nondualisme een verfrissende draai bieden. In plaats van eindeloos te ploeteren aan jezelf, ontdek je dat je—onder al die laagjes angst, ambities en afleiding—een onverstoorbare vrede bent.
Een bijkomend voordeel is dat je hierdoor vaak milder en liefdevoller wordt naar anderen. Het idee dat iedereen uit dezelfde bron voortkomt, versterkt compassie en wederzijds begrip. En dat is misschien wel precies wat we in onze samenleving nodig hebben: een hernieuwd gevoel van eenheid in plaats van strijd en competitie.
Zeg hallo en plan direct een eerste kennismaking.
Dit vind je misschien ook interessant
© 2025 Unhooked All Rights Reserved
Unhooked
Goeman Borgesiuslaan 77
3515 ET Utrecht
be.unhooked@gmail.com
0618242420
KVK 92353118
BIG 69933821925
